Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı

1964 Kıbrıs Hava Harekâtı Kıbrıs’ta 1963 yılının Noel’inde başlayan Türklere yönelik şiddet ve terör eylemleri, 1964 yılının ağustos ayında tekrar artmıştır. Özellikle Yunanistan’ın Rumlara destek amacıyla tam teçhizatlı ve ağır silahlarla donatılmış 9.000 asker ve 950 subayı Ada’ya çıkarmasından sonra 05 Ağustos 1964 itibarıyla Erenköy ve Mansura’ya saldırılar başlamıştır. Bölgede bulunan Türkleri abluka altına alarak bütün bağlantılarını kesmek ve tecrit etmek amacıyla gerçekleştirilen bu saldırıları Kıbrıs’ta bulunan BM Barış Gücü, önlemekte yetersiz kalmış ve 07 Ağustos 1964 günü Türk mevzilerinin düşmeye başlaması karşısında saldırıları sadece protesto etmekle yetinmiştir. Genelkurmay Başkanlığı tarafından 07 Ağustos 1964 günü saat 11.00’de Kıbrıs üzerinde keşif yapılması ve muhtemel bir hava saldırısı için hazırlıklı olunması şeklinde verilen emir üzerine, 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığına bağlı keşif kollarının ilki 15.05’te, ikincisi ise 18.30’da keşif yapmak üzere Kıbrıs üzerine ulaşmıştır. Keşifler sonucunda 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığında bekleyen F -100 uçakları, Kıbrıs için kalkmış ve bir nakliye ile 5-6 çıkarma gemisi üzerinden dört uyarı geçişi yaparak Türkiye’ye üslerine dönmüşlerdir. Türk jetlerinin uyarı uçuşlarına rağmen Rumların saldırılarının devam etmesi üzerine, 08 Ağustos 1964 günü 34 uçaklık bir kuvvet ile sınırlı bir hava harekâtı düzenlenmiştir. Harekât esnasında 14 sorti keşif uçuşu icra edilmiş ve Rumların Erenköy’e saldırılarının devam etmesi üzerine saat 17.30’da Türk jetleri tarafından Rumlara ait hedeflere düzenlenen hava taarruzunda 20 sorti uçuş icra edilmiştir. Hava harekâtı sırasında Erenköy ve Gemikonağı bölgesindeki Rum ikmal noktaları, gemi ve birlikleri hedef alınmış, beş Rum şilebi ve bir Rum hücumbotu batırılmış, Rum mevzilerine takviye götüren 70 kamyonet de tahrip edilmiştir. Hava harekâtı esnasında Rumların açtığı ateş sonucu uçağı isabet alan Hava Pilot Yüzbaşı Cengiz TOPEL, uçaktan atlayarak Kıbrıs topraklarına paraşütüyle inmeyi başarmıştır. Ancak, Rumların eline geçen Yüzbaşı Cengiz TOPEL Rumlar tarafından işkence edilerek şehit edilmiştir. 09 Ağustos 1964 günü Rum saldırılarının devam etmesi üzerine 181’inci Filodan 14, 183’üncü Filo’dan 9, 113’üncü Filodan 11 ve 193’üncü Filo’dan 12 uçakla gerçekleştirilen hava harekâtında Dilirga, Alevköy ve Lefkoşa’daki Rum hedefleri bombalanmıştır. 10 Ağustos 1964 tarihinde, Hava Kuvvetlerine ait F-104 G uçaklarının Kıbrıs açıklarında devriye gezmesine, F-86 uçaklarının da hava savunma harekâtı için hazır bekletilmesine karar verilmiştir. Birleşmiş Milletlere ait askerî gücün Ada’ya intikali sonrasında Rumların ablukayı kaldıracağını ilan etmesi üzerine, Türkiye, harekâtın durdurulduğunu açıklamıştır. 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı Türkiye’nin hava harekâtına rağmen Rumların enosis fikrinden vazgeçmemesi sonrasında çıkan olaylar sonucunda, 18 Kasım 1967 tarihinde Türk uçakları Kıbrıs üzerinden alçak uçuş yaparak ihtarda bulunmuştur. 15 Temmuz 1974 sabahı, Rum Millî Muhafız Ordusuna ait kuvvetler, askerî darbe yaparak Kıbrıs Elen Cumhuriyeti’nin kurulduğunu açıklamıştır. Darbenin başladığı haberinin alınması üzerine Türkiye’de Millî Güvenlik Kurulu toplanmış ve bir açıklama yapılarak bunun bir Yunan müdahalesi olduğu, Ada’daki düzenin yıkıldığı, gayrimeşru bir askerî yönetimin kurulduğu, Türkiye’nin bunu anlaşmaların ve garantilerin ihlali saydığı vurgulanmıştır. Ada’daki askerî darbe sonrasında Türkiye tarafından gerçekleştirilen tüm diplomatik girişimlerin sonuçsuz kalması üzerine Türkiye, Garanti Anlaşması’na dayanarak yükümlülüklerini yerine getirmek üzere, sadece Kıbrıslı Türklere değil Ada’daki Rumlara da barış götürmek üzere müdahale yetkisini kullanmaya karar vermiştir. Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 20-22 Temmuz 1974 tarihleri arasındaki icra edilen Birinci Kıbrıs Barış Harekâtına; -12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığından Hava Ulaştırma Grup Komutanlığı (C-47), 221’inci Filo Komutanlığı (C-160) ve 222’nci Filo Komutanlığı (C-130),- 1’inci Ana Jet Üs Komutanlığından 111’inci ve 112’nci Filo Komutanlıkları (F-100 C/D/F),- 3’üncü Ana Jet Üs Komutanlığından 131’inci ve 132’nci Filo Komutanlıkları (F-100 C), - 4’üncü Ana Jet Üs Komutanlığından 141’inci Filo Komutanlığı (F-104 G), - 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığından 152’nci Filo Komutanlığı (F-5),-7’nci Ana Jet Üs Komutanlığından 171’inci ve 172’nci Filo Komutanlıkları (F -100 D/F), -8’inci Ana Jet Üs Komutanlığından 181’inci (F-100 C/F) ve 184’üncü Filo Komutanlıkları (R -84 F),9’uncu Ana Jet Üs Komutanlığından 191’inci Filo Komutanlığı (F -104) ile iştirak etmiştir. Filolar harekât kapsamında 2’nci Taktik Hava Kuvvet Komutanlığı sevk ve idaresinde faaliyet göstermiş ve harekâta iştirak edecek filolar 19 Temmuz 1974 tarihinden itibaren yeni meydanları olarak İncirlik, Balıkesir, Antalya, Sivrihisar ve Mürted’e intikal etmişlerdir. Amfibi bir harekât olarak icra edilen Kıbrıs Barış Harekâtı, 20 Temmuz 1974 tarihinde yerel saatle 04.49’da Hava Kuvvetleri unsurlarının keşif göreviyle başlamıştır. Çıkarma ve indirme bölgelerinin yumuşatılması ve önceden şekillendirilmesi maksadıyla 131’inci, 132’nci, 171’inci, 172’nci ve 181’inci Filo Komutanlıklarına ait savaş uçakları, birinci sortide Beşparmak Dağları’nda daha önceden belirlenen Rum hedeflerine yönelik taarruzi hava harekâtı icra etmiştir. Taarruzi hava harekâtını müteakip Hava Kuvvetlerine ait uçak ve helikopterlerle Boğaz ve Ortaköy bölgelerinde hava indirme harekâtı başlatılmış, Hava İndirme Tugayı ve Bolu Komando Tugayı tarafından baskın niteliğinde hava indirme harekâtı başarıyla icra edilmiştir. İlk sortide 19 adet C -47 ve 17 adet C -130 ve C - 160 uçaklarıyla atma görevi gerçekleştirilmiştir. Bu görev esnasında yerden açılan uçaksavar ateşi sonucu yara alan bir adet C - 47 uçağı salimen Kayseri’ye dönmüş, bir diğeri ise Silifke’ye mecburi iniş yapmıştır. Hava indirme harekâtı için görevlendirilen C-47 uçakları paraşüt taburu indirilmesi görevini, C-130 ve C-160 uçakları ise bu göreve ilaveten ağır malzeme indirme görevini de icra etmişlerdir. Hava indirme harekâtı icra eden ulaştırma uçakları ve helikopterler 152’nci Filo Komutanlığına bağlı F -5 savaş uçaklarıyla himaye edilmiştir. Harekât boyunca 12’nci Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı tarafından 132 sorti malzeme ve personel taşınmıştır. Harekâtın ikinci gününde İHK olarak görev yapan Hava Pilot Binbaşı Fehmi ERCAN şehit olmuştur. Kıbrıs Barış Harekatı’nın başarıyla ilerlediği ortamda, ABD ve BM tarafından ateşkesin sağlanmasına yönelik yoğun bir çalışma yapılmış ve diplomatik temaslar neticesinde 22 Temmuz 1974 saat 17.00’de ateşkes kararı alınmıştır. Cenevre’deki “Barış Görüşmelerinin sonuçsuz kalmasının ardından 14 Ağustos 1974 saat 04.30’da kara unsurlarının doğu yönünden saldırıya geçmesiyle İkinci Kıbrıs Barış Harekâtı başlamış, Türk birlikleri, saat 06.30’da Mağusa’ya, batıda Lefke’ye doğru iki koldan ilerlemiştir. 14 Ağustos 1974 sabahı Hava Kuvvetlerine ait savaş uçakları 06.00 ile 06.25 saatleri arasında Rum mevzilerini vurmuştur. Ayrıca Türk Hava Kuvvetlerine ait uçaklar, harekâtı gerçekleştiren satıh unsurlarına yakın hava desteğinde bulunarak harekâtın başarıyla icra edilmesine katkıda bulunmuştur. İkinci Kıbrıs Barış Harekâtı, 16 Ağustos 1974 akşamı saat 19.00’dan itibaren Türkiye’nin BM Güvenlik Konseyi’nin kararlarına uyarak ateşkesi kabul etmesiyle sona ermiştir. Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından yakın hava desteği, tecrit, keşif, taarruz, himaye ve hava indirme görevleri icra edilmiştir. Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca 819 sortisi birinci safhada, 211’i ikinci safhada olmak üzere toplam 1.030 sorti uçuş icra edilmiştir. Harekât sırasında Hava Kuvvetleri personeli Hava Pilot Binbaşı Fehmi ERCAN, Hava Pilot Üsteğmen İlker KARTER, Hava Kontrolör Astsubay Başçavuş Sami EMEN Şehit olmuştur.